Voor de herontwikkeling van station Maastricht verbeeldt het architectonisch masterplan van Ruland Architecten en NS Stations de ambitie waarmee het monumentale stationsgebouw haar deels verloren grandeur hervindt. Het station wordt meer dan ooit tevoren de logische schakel binnen het stedelijk weefsel van de stad Maastricht.
Al sinds haar opening in 1915 is het iconische station van Maastricht, ontworpen door toenmalig spoorbouwmeester G.W. van Heukelom, een alomvattend stedelijk en dynamisch gebouw. Voor de treinreiziger is het de poort van de stad, het startpunt van een fraaie wandeling naar de Maas en het stadscentrum. Andersom vormt het gebouw een monumentale beëindiging van de Stationsstraat en is het een belangrijk oriëntatiepunt. Station Maastricht is een rijksmonument en onderdeel van ‘De Collectie’ bijzondere stationsgebouwen van ProRail en NS.
Echter na ruim een eeuw is de maatschappelijke rol van het stationsgebouw veranderd, heeft de gemeente Maastricht meerdere ingrepen in de directe omgeving van het station gepland en zijn er nieuwe visie- en structuurplannen voor groot-stedelijke ontwikkelingen. Voor NS Stations aanleiding om te komen tot een masterplan voor de herontwikkeling van het stationsgebouw. Ruland Architecten is de architect van dit masterplan met de titel ‘Van poort van Maastricht naar schakel in het stedelijk weefsel’.
De grandeur van een prachtig monument
Door de veranderende functie van het stationsgebouw door de jaren heen is er veel gewijzigd en aangepast in het gebruik van het stationsgebouw. Spoorse functies als de bagageafhandeling, douanekantoren en oorspronkelijke dienstwoningen zijn verdwenen. Ook zijn bijzondere monumentale ruimten niet meer toegankelijk voor het publiek, sterk verrommeld en/of verwaarloosd. Door bouwkundige ingrepen is de oorspronkelijke reizigersroute door de stationshal en de passage naar de perrons sterk gewijzigd en verbrokkeld, met consequenties voor de exploitatie en levendigheid van het stationsgebouw.
De grote opgave in het masterplan is dan ook het herstel van het monumentale karakter, de oorspronkelijke grandeur en de ruimtelijke kwaliteit van het stationsgebouw. De oude routing door het gebouw wordt hersteld, leegstaande ruimten worden nieuw ingevuld, nieuwe functies en gebruikers worden aan het programma toegevoegd. Een aantal bouwkundige ingrepen in het bestaande gebouw zullen noodzakelijk zijn. Diverse architectonische thema’s, zogenaamde bouwstenen, waar Van Heukelom in het oorspronkelijke ontwerp gebruik van maakte, kunnen hiervoor opnieuw ingezet worden om te zorgen voor een samenhangend architectonisch ontwerp zowel in opzet, materialisering, detaillering en gebruik.
Hernieuwde verbinding met het stationsplein
De architectuur van het stationsgebouw is zeer gesloten naar het stationsplein toe. Destijds een logische keuze vanuit het gebruik en functioneren van het gebouw. Bovendien was het stationsplein altijd ingericht als verkeersplein, voor de overstap op streek- en stadsbussen. Het station vormt één van de pleinwanden, aanleiding genoeg om de levendigheid van het gebouw en met name in ‘de plinten’ ‘te vergroten.
In het masterplan wordt een nieuwe verbinding gemaakt met de herinrichting van het stationsplein en stationsstraat. Passend in de oorspronkelijke structuur en aanzicht van het gebouw, gebruikmakend van de voorgenoemde bouwstenen, wordt de gevel op strategische plekken geopend. Nieuwe retailfuncties kunnen direct toegankelijk zijn vanaf het stationsplein gecombineerd met de mogelijkheid voor terrassen.
Schakel in het stedelijk weefsel
Het spoor- en stationscomplex is altijd een barrière geweest in de verbinding tussen het centrum van Maastricht en de oostelijk gelegen wijken. Vanuit de stationshal is middels een traverse een verbinding tussen de stadsdelen gemaakt. Deze detoneert echter bij het monumentale stationsgebouw.
Na de succesvolle ontwikkeling rond de A2, de Groene Loper, heeft de gemeente Maastricht op stedelijk niveau de ambitie om de barrière van het spoor op een duurzame manier te slechten. In aansluiting hierop biedt het masterplan een kader stellend onderzoeksgebied om het stationsgebouw in de toekomst beter aan te laten sluiten op een van de nieuwe oost – west verbindingen en daarmee weer het belangrijke schakelpunt te laten worden in het stedelijk weefsel.
De herontwikkeling van het station Maastricht zal zich stapsgewijs over een langere periode uitstrekken. Het masterplan is daarbij strategisch van aard: het is wendbaar, onderhandelbaar en in staat om te anticiperen op het nieuwe en het onverwachtse. De hoofdcontouren van het na te streven beeld liggen daarmee vast en is de richting bepaald. De uitwerking van de eerste fase naar ontwerp van Ruland Architecten bevindt zicht inmiddels in de bestekfase.
Met de voorgestelde ingrepen wordt de monumentale waarde en grandeur van het stationsgebouw weer zichtbaar gemaakt en versterkt. De oorspronkelijke routing door het gebouw wordt hersteld en de leegstaande ruimten worden geactiveerd. Het gebouw komt opnieuw tot leven en opent zich naar een gerevitaliseerd stationsplein. Hiermee herneemt zij haar belangrijke positie als een van de poorten van de stad Maastricht en als schakel in het stedelijk weefsel;
“Ik ben er, dit is Maastricht!”
| Locatie | Maastricht |
| Metrage | 10847 m2 bvo |
| Jaar Planontwikkeling | 2016 – 2018 |
| Status | Gereed |
| Opdrachtgever | NS Stations, Utrecht |
| Architect | Ruland Architecten, Amsterdam |
| Afbeeldingen | Ruland Architecten, Amsterdam |
Ruland Architecten
Koningin Wilhelminaplein 13
ruimte 1.11.07
1062 HH Amsterdam
Postbus 80018
1005 BA Amsterdam
+31 (0)20 423 66 89
info@ruland.nl